آجر کف: بررسی و تقسیم‌بندی آجرهای سنتی و معاصر

 

مقدمه

آجر یکی از قدیمی‌ترین و مقاوم‌ترین مصالح ساختمانی در معماری ایران است که در طول زمان با توجه به نیازهای مختلف معماری و شرایط اقلیمی، تغییرات و تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته است. یکی از کاربردهای مهم این مصالح سنتی، استفاده از آجر کف برای کف‌سازی سنتی است که هم به دلیل ویژگی‌های فنی و هم زیبایی‌شناسی، مورد توجه معماران قرار گرفته است. آجرهای کف که عمدتاً به شکل مربع و در ابعاد مختلف تولید می‌شوند، به دلیل ویژگی‌هایی مانند دوام بالا، مقاومت در برابر سایش، و تطابق با اقلیم‌های مختلف، به ویژه در فرش آجر سنتی در ایران و سایر کشورهای خاورمیانه استفاده می‌شوند.

در این مقاله به بررسی انواع آجرهای کف سنتی، تولیدکنندگان برجسته این مصالح، و استفاده از آجر در پروژه‌های معماری نوین می‌پردازیم. همچنین به نقش این آجرها در طراحی معاصر، به‌ویژه با تمرکز بر دفتر معماری هنر و معماری سکرو که از آجر سنتی و قزاقی به‌طور ویژه در پروژه‌های خود استفاده کرده است، اشاره خواهیم کرد.

تقسیم‌بندی آجرهای کف

آجرهای کف سنتی به‌طور معمول بر اساس ابعاد و نوع کاربرد به چندین دسته تقسیم می‌شوند. هر یک از این انواع آجرها، با توجه به ابعاد و الگوهای هندسی، کاربردهای متفاوتی در فرش کردن فضاهای مختلف دارند:

آجر کف 20 در 20 (نظامی): این آجرها که به نام آجر نظامی شناخته می‌شوند، دارای ابعاد کوچک‌تر بوده و برای فرش کردن فضاهای محدودتر و یا فضاهایی که نیاز به دقت بیشتر در چیدمان دارند، استفاده می‌شوند. از نظر ظاهری، این آجرها به دلیل اندازه کوچک‌تر، قابلیت ایجاد الگوهای هندسی متنوع‌تری را دارند.

آجر کف 25 در 25 (ختایی/خطایی): آجر خطایی که گاهی با نام آجر ختایی نیز شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین انواع آجرهای کف است که به دلیل اندازه متوسط خود برای فرش کردن فضاهای بزرگ‌تر مانند کف حیاط‌های سنتی استفاده می‌شود. این آجرها به دلیل دوام و استحکام بالا، به‌ویژه در فضاهای باز و نیمه‌باز کاربرد فراوانی دارند.

آجر کف 30 در 30 (ساسانی): آجر ساسانی به دلیل اندازه بزرگ‌تر خود برای کف‌سازی در فضاهای عمومی‌تر و محوطه‌های وسیع‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آجرها بیشتر در پروژه‌هایی که به دنبال ترکیبی از ظرافت و استحکام هستند، به کار می‌روند. آجر سنتی کف حیاط یکی از پرکاربردترین موارد استفاده این نوع آجرها است.

آجر کف 40 در 40 (عیلامی): آجر عیلامی به دلیل ابعاد بزرگ‌تر خود، مناسب فضاهای بسیار وسیع و عمومی مانند باغ‌ها و محوطه‌های بزرگ است. این آجرها به دلیل سطح صاف و استحکام بالا، مقاومت زیادی در برابر سایش و فشار دارند.

آجرهای ختایی: کاربرد در کف و نما

آجر ختایی کف به عنوان یکی از پرکاربردترین انواع آجرها در کف‌سازی سنتی شناخته می‌شود. این آجرها که عموماً در اندازه 25x25 سانتی‌متر تولید می‌شوند، به دلیل دوام بالا و قابلیت استفاده در فضاهای مختلف، محبوبیت زیادی دارند. آجرهای ختایی معمولاً در فرش آجر به کار می‌روند و به دلیل استحکام زیاد، برای کف‌سازی فضاهای خارجی بسیار مناسب هستند.

علاوه بر کاربرد در کف، برخی از معماران نوآور از آجر ختایی در نمای ساختمان نیز بهره می‌برند. استفاده از این آجرها در نما، به دلیل سطح صاف و طرح‌های هندسی که قابلیت ترکیب با دیگر مصالح را دارند، می‌تواند جلوه‌ای زیبا و متفاوت به نمای ساختمان بدهد.

تولیدکنندگان برجسته آجر کف سنتی

دو تولیدکننده برجسته در صنعت آجرهای سنتی و قزاقی در ایران وجود دارند که نقش مهمی در حفظ و ارتقاء این هنر معماری ایفا می‌کنند: آجر وندا و آجر جم.

آجر وندا: این شرکت با تمرکز بر تولید انواع آجرهای سنتی و قزاقی، به‌ویژه در حوزه آجر کف، توانسته است محصولاتی با کیفیت و استحکام بالا تولید کند. آجرهای کف وندا به دلیل کیفیت و ماندگاری بالا، به‌ویژه در پروژه‌های بازسازی بناهای تاریخی و کف‌سازی فضاهای باز و نیمه‌باز استفاده می‌شوند.

آجر جم: آجر جم نیز یکی دیگر از تولیدکنندگان مطرح در زمینه آجر نسوز کف و آجرهای سنتی است. این شرکت با استفاده از تکنولوژی‌های نوین و مواد اولیه باکیفیت، آجرهایی تولید می‌کند که در برابر حرارت و تغییرات جوی بسیار مقاوم هستند. محصولات این شرکت به دلیل ویژگی‌های فنی ممتاز، به‌ویژه در کف‌سازی فضاهای عمومی و پروژه‌های بزرگ معماری استفاده می‌شوند.

هنر و معماری سکرو: استفاده از آجر قزاقی در پروژه‌های نوین

یکی از دفاتر معماری که به‌طور گسترده از آجر سنتی قزاقی و آجر قزاقی کف در پروژه‌های خود استفاده کرده است، دفتر معماری هنر و معماری سکرو است. این دفتر با بهره‌گیری از آجرهای سنتی در ترکیب با مصالح مدرن، فضاهایی خلق کرده که ترکیبی از زیبایی‌شناسی سنتی و مدرن را به نمایش می‌گذارند.

هنر و معماری سکرو در بسیاری از پروژه‌های خود از آجر قزاقی کف به‌عنوان عنصری محوری در طراحی نما و کف‌سازی استفاده کرده است. این معماران با بهره‌گیری از آجرهای قزاقی و ختایی، توانسته‌اند الگوهای سنتی را با مفاهیم مدرن ترکیب کرده و فضاهایی خلق کنند که هم از نظر زیبایی و هم از نظر عملکردی، متمایز هستند.

یکی از پروژه‌های برجسته این دفتر، استفاده از آجر سنتی کف در طراحی یک محوطه عمومی است که در آن از ترکیب آجرهای ختایی و قزاقی برای فرش کردن فضا استفاده شده است. این پروژه با بهره‌گیری از طرح‌های هندسی و چیدمان آجرها، به فضایی منحصر به‌فرد تبدیل شده است که نه تنها جلوه‌ای زیبا به محیط می‌بخشد، بلکه از نظر عملکردی نیز بسیار موثر است.

آجر نسوز کف: کاربرد و مزایا

آجر نسوز کف یکی دیگر از انواع آجرهایی است که به‌طور گسترده در کف‌سازی سنتی و معاصر استفاده می‌شود. این آجرها به دلیل مقاومت بالا در برابر حرارت و سایش، به‌ویژه در مناطق گرم و خشک ایران بسیار مورد توجه هستند. آجرهای نسوز کف به دلیل دوام و مقاومت بالا، گزینه‌ای ایده‌آل برای فضاهایی هستند که در معرض حرارت یا فشار بالا قرار دارند.

نتیجه‌گیری

آجر کف یکی از مصالح کلیدی در معماری سنتی و معاصر ایران است که به دلیل ویژگی‌های فنی و زیبایی‌شناسی خود، همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. آجرهای سنتی مانند آجر ختایی کف و آجر قزاقی کف به‌ویژه در فرش آجر سنتی و کف‌سازی فضاهای باز به کار می‌روند و توسط تولیدکنندگان برجسته‌ای مانند آجر وندا و آجر جم تولید می‌شوند. معماران نوآور مانند هنر و معماری سکرو با بهره‌گیری از این مصالح سنتی در پروژه‌های مدرن خود، پیوندی میان معماری گذشته و حال ایجاد کرده‌اند و نشان داده‌اند که آجر سنتی کف همچنان در معماری معاصر جایگاه ویژه‌ای دارد.

منابع

وب‌سایت رسمی آجر وندا: vendabrick.com

وب‌سایت رسمی آجر جم: ajorjam.com